Tg in een misdaadstaat

De laatste congresdag werd voorzien van de nodige afscheidsrituelen en dankbetuigingen, het succes van de conferentie moest uiteraard benadrukt worden en de aristocratische Marilu wist de zaal zelfs recht te krijgen om samen een lied te zingen, dat ze uit volle borst en met iets te hysterische geestdrift begeleidde. Na de laatste folkloristische dans verzamelden we en namen een taxi naar San Juan de Lurigancho, het district waar de gevangenis zijn immense terrein insloot.
We wachtten voor de hoge muren tot iedereen was aangekomen en gingen binnen in wat de grootste gevangenis van Zuid-Amerika zou zijn. Gebouwd voor 2000 gevangenen houdt Lurigancho nu 12000 delinquenten vast, zolang deze massa niet uit de voegen naar buiten sijpelt is de directie tevreden, controle en repressie zijn al lang onhaalbare doelstellingen geworden, het dagelijks beleid ligt in de handen van de meest machtigen onder de bewoners. De gevangenen kunnen doen en laten wat ze willen en doorheen de tijd heeft er zich een ware microsamenleving gevormd binnen de hoge muren, gevoed door geld, gebaseerd op criminaliteit en geleefd volgens de straatregels van buiten. Corruptie tiert welig en alles, maar werkelijk alles, is te verkrijgen binnen de beslotenheid van het gevangenisleven... als je genoeg geld hebt. Een nieuwe gevangene wordt naar zijn afdeling gebracht, waar hij moet betalen aan een groepje zwaardere mannen om binnen te mogen en waar hij maandelijks huur moet betalen voor zijn onderdak. Wie geld heeft kan ergens bij in een cel kruipen, waarvan de sleutels in handen zijn van de gevangenen zelf en die nooit gemaakt werden voor het aantal dat ze nu te slapen moeten leggen. Wie geen geld heeft belandt in de straten en gangen van het immense complex, als een bedelaar aan een onzichtbare ketting. De concentratie van criminaliteit zorgt voor een broeierige tijdbom, die van tijd tot tijd stoom moet aflaten in de vorm van geweldadige confrontaties. Binnen de muren gebeuren er geen controles, bendes worden gewoon verdergezet en bepalen het reilen en zeilen van het dagelijks leven, wapens zijn te koop bij de juiste mensen, tot mitrailleurs en handgranaten toe, drugs vindt je overal en zijn goedkoper dan buiten.. ze worden geproduceerd door twee afdelingen die hele labo's hebben weten te installeren in hun woonplaats. Hun handeltje is lucratief, ze schijnen als pimps te leven in hun cellen, vermaakt door dvdspelers en plasmaschermen. Negentig procent van de gedetineerden leeft grotendeels onder invloed en probeert zo de lege dagen door te komen, want de gevangenis zelf biedt geen enkele vorm van werk, ontspanning of nuttig tijdverdrijf. Het enige wat hun gemoederen wat tot rust kan brengen zijn de prostituees, die elke vrijdag clandestien worden binnengelaten en vaak zondagavond pas terug de deur uitgaan. Binnen deze kleine misdaadstaat werkt de therapeutische gemeenschap Anda met de gevangenen die iets aan hun verslavingsprobleem zouden willen doen, mits kleine gunsten voor bigshots in de verschillende afdelingen worden ze met rust gelaten en kunnen ze werken in een apart gebouw, geschonken door een religieuze vereniging.
Onze groep geïnteresseerden werd vergezeld door vier werknemers van Anda, de directeur Tony zou ons binnen opwachten. Na twee controles, inclusief vingerafdrukken en fouillering, stonden we voor de hoge hekken om binnen te gaan. Achter deze ijzeren scheiding kon je het gevangenisleven zien broeien, luidruchtig geroezemoes, slinkse blikken, groepjes mannen die bijeen stonden.. om in de Tg binnen te raken moesten we een paar gangen doorlopen, tussen de gevangenen door.. ik ga niet ontkennen dat mijn hart luider begon te slaan. De hekken werden geopend en in groep stapten we vier gangen door, die vermoedelijk langer leken dan ze waren. We werden uiteraard vergezeld door de werknemers van Anda, maar ik voelde de spanning bonzen in en rondom me. Slechts hier en daar werden we aangesproken voor een aalmoes, maar voor de rest werden we eigenlijk mooi met rust gelaten. Hoe dan ook was ik blij toen ik Anda binnenstapte en de zinderende spanning van de lange gangen achter me werd buitengesloten.
We kregen een rondleiding op het gelijkvloers en gingen naar boven naar de woon- en eetruimtes. De bewoners werden bijeengeroepen in de keuken en aan de lange tafel vertelden enkelen hun immer schrijnende verhalen. Hoe ze in de gevangenis nog lager vielen dan buiten, hoe onder invloed zijn hun leven was geworden, hoe ze al besloten hadden dat ze verslaafd zouden sterven, hoe ze hoorden van het project van Anda en dan uiteindelijk hier belanden. Ze vertelden over de moeilijke eerste maanden, de verleidingen die de drugswalmen van het aangrenzende paviljoen losweekten, de druk van het samenleven. Maar de meesten eindigden hun verhaal met wat Anda hen al had bijgebracht, hoe ver ze al waren en hoe sterk ze zich nu voelden. Verschillende ex-bewoners hadden verantwoordelijke posities ingenomen in de Tg en de meesten van hen verbleven ook nog in het gebouw. Hun vriendelijkheid en zelfvertrouwen hadden ze te danken aan hun lange werk in het project.
Na een kleine lunch nam Tony ons mee de tuin in en vertelde over de verschillende fases in het programma, over het vallen en opstaan van bewoners en over hun konijnenkweek. Ik was erg onder de indruk, werken met verslaafden is één ding, maar werken met een groep gevangenen, die doordrongen zijn van de straatmentaliteit, die hun emoties diep begraven hebben onder de ruwe bolster van de misdaad en die soms levensdelicten op hun geweten hebben, lijkt me een net iets grotere uitdaging.
We namen afscheid van de bewoners en begaven ons naar de uitgang, de portier liet ons de drempel overstappen en wederom was het contrast overweldigend. Ik was al iets meer op mijn gemak, maar het verlaten van de rustige oase van de Tg stelde mijn zintuigen weer scherp. De lange, vensterloze gang waar we instapten leek op een overvolle winkelstraat, gevuld met druk geroezemoes en overdekt door een stoffige waas die iets weg had van smog in een grote stad. De gangen waren al iets korter geworden, maar deze keer voelde ik bij elke stap de overbevolktheid van de gevangenis op mijn lijf drukken, als een zware stapel dekens waaronder je naar een betere positie zoekt. Aan de poort was er heisa rond leveringen die toekwamen, armoedige gevangen verdrongen elkaar om te helpen dragen, wat hen een Sol zou kunnen opleveren. We werden vlot doorgelaten door de bewakers en achter ons zagen we hoe ze hun matrakken bovenhaalden om de bende opdringerige schooiers op een afstand te houden. Angstig stoven ze uiteen, maar bijna even snel staken ze hun arm terug door het traliewerk om de aandacht te trekken. Lurigancho maakte geen onderscheid tussen veroordeelden, normalen, gehandicapten, mentaal gestoorden, allemaal konden ze hun tijd er slijten.. het enige onderscheid dat er was werd bepaald door het geld waarmee je binnenkwam, als je dat niet had werd je niet alleen veroordeeld tot gevangenschap, maar ook tot bedelarij...